μεσάρα

Μεγάλη πεδιάδα της Κρήτης (μήκος 50 χλμ., πλάτος 7 χλμ.) στο νότιο τμήμα του νομού Ηρακλείου που εκτείνεται από το Τυμπάκι έως την Άνω Βιάννο. Περικλείεται από τα όρη Ίδη, Κόφινα και από το Λιβυκό πέλαγος. Σχηματίστηκε με τεκτονική καταβύθιση ανάμεσα στα κεντρικά υψώματα και στον Κόρινα. Η θέση της, ανάμεσα σε χαμηλές οροσειρές, σε συνδυασμό με το εύφορο έδαφός της (παράγει μεγάλες ποσότητες αγροτικών προϊόντων, κυρίως σιτηρά, ελιές και εσπεριδοειδή) καθιστούν δυνατή την καλλιέργεια ειδών, τα οποία δεν ευδοκιμούν στη διάρκεια του χρόνου σε άλλες περιοχές. Η πεδιάδα της Μ. έχει πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Κατοικημένη από την αρχαιότητα, στην περιοχή της ιδρύθηκαν αρκετές σημαντικές αρχαίες πόλεις, τόσο στην εποχή του χαλκού, όσο και κατά τους ιστορικούς χρόνους, όπως η Φαιστός, η Λεβήνα, η Γόρτυνα κ.ά. Υποστηρίζεται εξάλλου ότι στο λιμάνι του Κομού, υπήρχε αρχαία πόλη, στην οποία στάθμευσε ο Μενέλαος επιστρέφοντας από την Τροία. Πιθανότατα εδώ, αλλά ίσως και στα Μάταλα, αποβιβάστηκαν οι Άραβες που κατέλαβαν την Κρήτη τον 9o αι. μ.Χ. Οι ανασκαφές που ξεκίνησαν στη Μ. το 1894 –πρώτα από Ιταλούς και στη συνέχεια από Έλληνες αρχαιολόγους– ανέσυραν στην επιφάνεια προϊστορικές σπηλιές νεολιθικών χρόνων, συνοικισμούς και ανάκτορα μινωικών χρόνων, καθώς και πρωτομινωικούς κυκλικούς τάφους (2800-1900 π.Χ.) το σημαντικότερο εύρημα της περιοχής. Αυτοί οι τάφοι –οι περισσότεροι εκ των οποίων ανευρέθησαν συλημένοι– βρίσκονται συγκεντρωμένοι κυρίως στην περιοχή Ν του Γεροπόταμου. Το μέγεθος των τάφων ποικίλλει, από θόλους με πολύ μικρή διάμετρο έως τον τάφο που ανακαλύφθηκε κοντά στον Πλάτανο, με διάμετρο πάνω από 13 μ., ενώ στην κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκε ντόπια πέτρα και πηλός, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίστηκαν ίχνη ξύλου (τάφος Β της Κουμάσας). Κοινό χαρακτηριστικό όλων των τάφων αποτελεί η ύπαρξη περιβόλου και λιθόστρωτου, σε μια μάλιστα περίπτωση, στο Καμηλάρι, βρέθηκε βωμός για τέλεση θυσιών ή άλλων προσφορών. Ο εντοπισμός ύπαρξης κοινών στοιχείων, στην τεχνική και στο σχέδιο, ανάμεσα στους τάφους της Μ. και στους μυκηναϊκούς τάφους δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό τους ως πρόδρομοι των μυκηναϊκών. Τα κτερίσματα, που ανακαλύφθηκαν στο εσωτερικό των τάφων, περιλαμβάνουν αγγεία, χάλκινα εργαλεία, όπλα, τριχολαβίδες, χρυσά κοσμήματα, διπλά τσεκούρια και πέτρινα ειδώλια.

* * *

μεσάρα, ἡ (Μ)

πέπλο.

[ΕΤΥΜΟΛ. < αραβ. mi'zar (πρβλ. παλαιότερο ιταλ. mesaro)].